„Kum” se vraća u visove Javora

Ivanjica / Sjenica / Nova Varoš - Na nadmorskoj visini od 1.200 metara podižu se zasadi lišćara

po kome je starovlaška planina dobila ime. Beogradska „Mona” za dve godine pošumila 120 hektara sa 200.000 sadnica javora.

U visovima planine Javor, na tromeđi opština Ivanjica, Sjenica i Nova Varoš, rastu rukom posađene sadnice javora, listopadnog drveta po kome je planina dobila ime.

Na nekadašnjim, zapustelim pašnjacima, utrinama i krčevinama u Ograđeniku, Cmiljevcu, kušićkoj Ravnoj Gori i Ljepojevićima avgustovski vreli vetar u sprženoj travi povija mladare sadnica sa prepoznatljivimm listom sa zastave Kanade, ali i stabala koje srećemo u parkovima, drvoredima ili po nekom dvorištu. Ovde je, za naše prilike, u toku neobična goranska aktivnost.

„Na 120 hektara zemljišta, na nadmorskoj visini od 1.200 metara, posađeno je blizu 200.000 sadnica javora”, kaže Uroš Momirović, direktor beogradska kompanija „Mona”.

Akcija pošumljavanja je započela u proleće 2022. godine, a sadilo se i tokom jeseni na području četiri katastarske opštine.

„Zasadi se svakodnevno obilaze i ponosni smo na procenat prijema sadnica, koji se, prema proceni Ministarstva za poljoprivredu, šumarstvo i vodoprivredu, kreće između 90 i 100 procenata”, ističe Momirović i dodaje da je u planu nastavak sadnje na parcelama koje su do sada bile nepristupačne.

Darko Petrović obilazi zasade u Cmiljevcu

Akcije pošumljavanja su danas prava retkost u Starom Vlahu. Samo stariji stanovnici sećaju se goranskih brigada đaka i kuluka meštana iza kojih su pre pola veka ostajale zelene gore bora i smrče. Sada su kopanje rupa krampom zamenile motorne bušilice, a Darko Petrović, iz ivanjičkog sela Kušići, zaposlen na održavanju zasada „Mone”, kaže da je desetak radnika po dva meseca sadilo javor na bregovima i padinama nekadašnje Zadruge iz Kušića.

Po legendi, planina Javor u srcu Starog Vlaha ime je dobila po šumama javora. Predanja kazuju da je veverica od Uvca do najviše kote planine, Vasilijina vrha na 1.519 metara, mogla stići s grane na granu javora i bresta. Poslednjih decenija posušili su se uveliko proređeni brestovi, dok su stabla javora posečena ili su ustupila mesto bukvi i četinarima. Istina, pojedinačna stabla javora se „nose” sa komšijama, kidišu u visine...

Nastavlja se sadnja na planini

Javorovo drvo predstavlja ne samo simbol lepote, već i snage i izdržljivosti, a duboko je ukorenjeno u srpskoj tradiciji i kulturi. Pominje se u mnogim pričama i obredima, kao i pesmama.

Gusle, nameštaj, grabulje

Drvo javora se od vajkada koristilo u narodnom graditeljstvu za izradu nameštaja i sitnih kućnih predmeta, a mlađa stabla za poljoprivredne alatke kosišta i grabulje. Deseterački stih „Gusle moje, od javora suva” svedoči o zaslugama u prenošenju i čuvanju epskih pesama.

„Za gusle je najbolji džefer javor, sa južnih, osunčanih strana gore i to na 3-4 metra visine od zemlje”, kaže drvorezbar Toma Obućina, iz Bukovika, na padinama Javora.

 

Zlatarinfo, D. Gagričić / GZS