Ivanjica-opština sa najviše spomenika krajputaša

Ivanjica- Ivanjica je jedna od opština sa najviše spomenika krajputaša u našoj zemlji.Krajputaši čuvaju uspomenu na stradalnike, ali tu stanuje i njihova duša,a u ivanjičkom kraju ima ih više od pet stotina.

 

Specifičnost ivanjičkih krajputaša je to što jedan spomenik može biti posvećen dvojici, pa čak i trojici poginulih boraca. 

 

Po pravilu ovi spomenici, koji su podignuti sa željom da voljeni ne odu u zaborav, visine su između metar i metar i po, jednostavnog su oblika, pravougaonog preseka.
Opština, Turistička organizacija i restauratori u Ivanjici vredno rade na njihovoj obnovi i očuvanju.

 

U mestu nazvanom Palibrčki grob u ivanjičkom selu Rokci, na pet kilometara od samog centra Ivanjice, u redu jedan do drugog, 32 spomenika krajputaša podsećaju na vremena kada se oslobađala Srbija i branila sloboda. 

 

 

 

„Kada konkretno mislimo o krajputašima u Ivanjici, oni su podignuti za pale borce Javorskog rata iz 19. veka, odnosno Prvog srpsko-turskog rata, Drugog srpsko-turskog rata, Prvog i Drugog svetskog rata, a ima ih, čak i iz Prvog srpskog ustanka”,

smatra  Zoran Vučićević, konzervator, koji je obnovio spomenike krajputaše na nekoliko lokacija na teritoriji opštine Ivanjica.

Uglavnom su krajputaši na našoj teritoriji porodično podignuti,tu im nije grob,samo spomenik ,jer su oni nastradali hiljadama kilometara daleko.

,, Ovaj toponim Palibrčki grob je po priči ..Polovinom 19-og og veka harali su hajduci na Goliji, među njima su bili hajduk Palibrk i hajduk Radulović. Išli su i sa one i sa ove strane Golije vršili pljačke i otimačine ,turske vlasti su ga uhvatile,predale kadiji u Skoplju i on je pogubljen.

Posle pogubljenja glava mu je nataknuta na zidine Kale grada,ali preko noći njegovi hajduci presvučeni u trgovce ,skinuli su glavu uzeli telo i doneli ovde i sahranili na Palibrčkom grobu,na ovom mestu koje je sinonim odmora boraca posle Kosovskog boja.-objašnjava dalje Vučićević

 

Ovi spomenici isklesani su od krečnjaka, jefitnog kamena, pogodnog za laku obradu. Za razliku od monumentalnih spomenika podizanih u čast boraca nakon mnogih ratova, krajputaši u pravom svetlu oslikavaju život u maloj i siromašnoj Srbiji davnih vremena.

Na njima su isklesani vojnici u punoj ratnoj opremi, dok se, najčešće sa strane nalazi, ornamentima ukrašen tekst koji kazuje kojoj jedinici je vojnik pripadao, njegov čin i mesto stradanja.

 

 

Ipak, od dana njihovog podizanja do danas prošle su decenije, a od nekih i ceo vek pa je zub vremena uspeo da ih nagrize, pa da bi ostali nekim narednim generacijama, potrebno ih je propisno restaurirati.

„Pre nego što pristupimo izvođenju radova, proučavamo geološki materijal spomenika kako bi odredili tačno od kog je materijala načinjen. Zatim određujemo hemijske supstance sa kojima dejstvujemo na spomeniku. Za razliku od prvopostavljenih, mi smo dodali i

 kape na spomenike, jer to je jedan dobar vid zaštite”, istakao je Vučićević.

 

Foto Gzs Zoran Vučićević

 

Spomenici krajputaši iz daljine deluju isto: po obliku i veličini, najčešće su bez krsta. Kada se priđe bliže, detalji ih još više čine sličnim. 

 

Ivanjička opština ima oko 500 spomenika koji su popisani u knjizi „Kamena kazivanja ratnika”, koju je napisao Dragutin Radivojević. Ali, postoji mišljenje  da postoje još neki, koje on nije stigao da popiše, tako da po nekoj  proceni, negde između 500 i 550 spomenika

 krajputaša.Ovde su vođeni mnogi ratovi, a ovi spomenici su samo dokaz da je Ivanjica jedan od junačkih krajeva Srbije

 

Među Palibrčkim krajputašima nalazi se i jedan jedinstveni spomenik, koji se može videti samo ovde. To je spomenik dvojici braće Ristića, na kome su prikazane figure dva vojnika, dok se epitaf nalazi sa zadnje strane u vidu otvorene knjige.

 

Palibrčki krajputaši obnovljeni su 2013. godine na inicijativu Turističke organizacije opštine Ivanjica, a pod patronatom Zavoda za zaštitu spomenika kulture Kraljevo. Projekat konzervacije i restauracije izvelo je Preduzeće „Ras” iz Ivanjice.

 

 

 

GZS