Traganje za korenima

Sve što je posedovala - kuću sa placem, tri dućana, štalu i baštu sa blagorodnim voćem - gospođa Sofijana iz Nove Varoši 1789. godine poklonila je manastiru Kovilje u selu Smiljevac između Javora i Golije, „za dušu i večni spomen” upokojenim članovima porodice.

Do sada nepoznate činjenice o darivanju svetinje na drugom kraju Starog Vlaha pred čitaoce drugog broja godišnjaka „Stari Vlah” iznosi Zorica Zlatić Ivković, istoričar umetnosti iz Sirogojna na Zlatiboru. Otkriva ih u turskim dokumentima u kasabi Nova Varoš, najpre 1764. godine, pa 3. januara 1789. godine, a o bogatim darovima Sofijane Lazinice, čiji se otac zvao Dmitar, a suprug Lazo, svedoče i zapisi na praznim stranama Koviljskog četvorojevanđelja, uz opomenu upućenu onome ko bi se usudio da prilog oduzme od svete crkve.

Počast - Milinko Bujišić, Foto Letopis Stari Vlah

Prvi put su, takođe, bar za ovdašnje prilike, svetlost dana ugledali i podaci o prvom turskom popisu 1850/51. godine. Kasaba Nova Varoš je, kako pišu Kemal Nurkić i Miroslav Glavonjić, imala 274 kuće i i 903 muške glave, među kojima 499 glava nemuslimanskog stanovništva, 351 stanovnik je bio musliman i 53 Roma. Turski defteri kažu da je bilo 27 zemljoposednika, 22 kiridžije, 18 krojača, 13 trgovaca, 11 pekara...

Časopis u izdanju Istraživačko-izdavačkog centra „Stari Vlah” iz Beograda, sa ispostavom u Novoj Varoši, gde je štampanjem knjiga pokrenuta zapustela izdavačka delatnost, posebnu pažnju poklanja dvema skrajnutim temama - ćirilici i digitalizaciji građe.

Teror - Ustaška svedodžba 1941. Foto Letopis Stari Vlah

„Ćirilica je, uz Srpsku pravoslavnu crkvu, jedina duhovna vertikala koja povezuje srpski narod i njegovu kulturu od Svetog Save do današnjeg dana”, piše jedan od najistaknutijih srpskih lingvista, prof. dr Miloš Kovačević, tumačeći naš odnos prema vlastitom pismu.

Manifestacija „Ćirilična baština” u Bajinoj Bašti postala je značajan kulturni događaj, a o nizu aktivnosti grupe entuzijasta koji čuvaju srpsko pismo svedoči istoričar Marko Kovačević. Časopis donosi i prilog o progonu ćirilice u Novoj Varoši tokom dva svetska rata, uz faksimile dokumenata.

Urednik časopisa Milomir Kragović podseća na primer pregnuća u komšiluku: Biblioteka „Vuk Karadžić” u Prijepolju je 2016. godine, među prvima u Srbiji, započela digitalizaciju kulturno-istorijske građe i već ima 45.000 digitalnih stranica.

Foto: Letopis Stari Vlah

Na stranicama Letopisa „Stari Vlah” su i portreti geografa Jovana Cvijića i đenerala Krsta Smiljanića, komandanta Drinske divizije, kao i istraživanja Vukomana Šalipurovića o Raoničkoj buni.

Uz „raporte” o novim knjigama, nastanku prezimena i arheološkim istraživanjima, te graditeljskom nasleđu, osvetljena su narodna predanja i zapisi o imenima starovlaških planina, a čitaoci se vraćaju u vremena jela sa ognjišta i starovlaške trpeze.

Stranice časopisa ne zaobilaze ni privredne teme na jugozapadu Srbije, analizirajući lepote i turističke šanse Zlatara, kao i aktuelnosti iz života opština Priboj i Rudo.

Za mnom, junaci!

Ivanjičanin Dušan Purić (1873-1914), potpukovnik, komandant IV užičkog puka „Stevan Nemanja”, na Mačkovom kamenu, u borbi protiv Švaba, izdao je poslednju komandu: „Za mnom, junaci, da branimo otadžbinu!”

Dušan Purić, Foto: Letopis Stari Vlah

„Ivanjica je zaboravila svog heroja”, podseća novinar Emil Protić. Posle Prvog svetskog rata ulica u kojoj se rodio ponela je njegovo ime, a nakon oslobođenja je izbrisano. Danas na njega podseća samo nekadašnja Purića bašta i u njoj davno presahla česma?!

Šanse - Zlatar čeka investitore, Foto: Letopis Stari Vlah

Konkurs za kratku priču

Konkurs za kratku priču „Milinko Bujišić” raspisuju IIC „Stari Vlah”, Biblioteka „Jovan Tomić” i Dom kulture u Novoj Varoši. Konkurs povodom godišnjice smrti Bujišića, beogradskog novinara i aforističara, rođenog u Kokinom Brodu, jednog od pokretača izdavačke delatnosti „Starog Vlaha”, otvoren je od 20. marta do 1. jula. Autori mogu slati dve neobjavljene priče (do 6.000 karaktera), a žiri će 1. septembra novčano nagraditi tri priče, uz povelje. Biće odštampana i knjiga priča.

Novosti, D. Gagričić / GZS