Istorijski presek na jednom mestu, Hisardžik čuva tajne srpske srednjevekovne ali i osmanske carevine

Prijepolje – Retko gde se može na jednom mestu videti istorijski presek i smena carstava, kao u okolini Prijepolja uz reku Mileševku gde se nalaze kulturno – istorijski spomenici iz srpskog srednjevekovnog i osmanskog perioda,

 

 

koji i dan danas stoje jedan uz drugi, a poštuju ih podjednako i srpski i bošnjački narod koji na ovim prostorima živi oslonjn jedan na drugog.

 

Smešten na brdu iznad manastira Mileševa, sedam kilometara udaljen od Prijepolja, nalazi se Hisardžik, jedna od najstarijih mahala na ovim prostorima, nad kojom dominira srednjevekovna tvrđava Mileševac u narodu poznatija kao Jeringrad.

 

Srednjevekovna tvrđava Mileševac, foto: GZS

 

„Postoji podatak da je na Jeringradu boravio sultan Mehmed Fatih, čuveni osvajač Konstantinopolja i da je zapravo iz ovog mesta slao preteća pisma Dubrovčanima, dakle odavde se spremao za pohod u Dubrovnik. Put koji vodi do manastira Mileševe se nekada zvao Carigradski drum ili Carska džada, to je bio glavni trgovački put koji je spajao Dubrovnik i Konstantinopolj, kasnije Istanbul i koji je bio od ogromnog značaja za tadašnje stanovništvo. U Hisardžiku i selu iznad, Kaćevu, postojalo je par mesta u kojima su bili konaci za trgovačke karavane”, kazao je za GZS imam hisrdžičke džamije Ensar ef. Beširović.

 

Najvažnije obeležje Hisardžika, osim srednjevekovne tvrđave Mileševac, svakako je i živopisna Mahmudova džamija u kojoj se nalazi najstariji Kuran na Balkanu, pisan rukom, izuzetnim stilom, koji svedoči o starosti ove svetinje.

 

Najstariji Kuran na Balkanu, pisan rukom na pergamentu, foto: GZS

 

„U ovoj džamiji se nalazi skriveni biser, a slobodno se može reći i dijamant, a to je taj stari Kuran, za koji se kaže da je star preko 400 godina. Posredstvom Muzeja u Prijepolju, 2005. godine je poslat na konzervaciju u Narodnu biblioteku u Beogradu, gde su stručnjaci to zaključili na osnovu vrste pergamenta, mastila i svih ostalih parametara. Samim tim što je Kuran pisan unutar Mahmudove džamije dolazimo do zaključka da je i sama džamija toliko stara. Nažalost ne postoji nikakav pisani dokument, osim zapisa čuvenog putopisca Evlije Čelebije koji je prolazio ovim prostorima 1660 – ih, da je on zatekao ovu džamiju ovde i to je najstariji dokument koji imamo vezano za starost ove džamije ”, rekao je Beširović.

 

 

U spisima osmanskog putopisca Evlije Čelebije pominje se i srednjevekovna tvrđava kao Jeringrad, Crna stena, Mileševac i Karahisar, pa otuda i naziv Hisardžik.

 

 

„Što se tiče tvrđave koja se nalazi iznad same džamije, nju meštani nazivaju Jeringrad, veruje se da je sagradila u narodu poznata 'prokleta Jerina'. Po samoj toj tvrđavi, od osmanskih osvajanja ovaj kraj naziva se Hisardžik, što na staroturskom znači mala tvrđava”, kaže imam Beširović

 

Ensar ef. Beširović, foto: GZS

Od tadašnje tvrđave danas su ostali ostaci spoljašnjih zidova na osnovu kojih se može odrediti stvarna veličina ovog srednjevekovnog utvrđenja, za koje se pretpostavlja da je pre svega imalo odbrambene namene.

 

„Mi ne znamo tačno ko je graditelj, pretpostavlja se da je tvrđava sagrađena u vreme kada je građen i manastir Mileševa i da je služila kao odbrambena tvrđava, da štiti sam Manastir ali i Carigradski drum, tako da je imala dvojaku ulogu. Štitila je manastir koji nije imao odbrambene zidove kao Manasija, a Carigradski drum, koji je tuda prolazio, kažu pojedini trgovački spisi bio je pun razbojnika, pa su korišćene i patrole koje su bile zadužene za čuvanje karavana i putnika koji su tuda išli”, kaže istoričar umetnosti Mirko Malešić.

 

Mirko Malešić, foto: GZS

 

On je mišljenja da bi trebalo da se što pre krene u rekonstrukciju bar gornjeg grada tvrđave, koji bi pokazao svu veličanstvenost srpske fortifikacione arhitekture.

 

Zanimljivo je da se ispod tvrđave u stenama nalaze kaluđerske isposnice u kojima je boravio i tihovao i sam Sveti Sava u vreme gradnje manastira Mileševa.

 

„Iznad isposnica se nalazi i neki dvor, a tokom istraživanja pronašli smo i temelje još više kula, odbrambene zidove, čak više nego što Evlija Čelebija spominje. Nadamo se, da ako ne bude bilo sredstava za rekonstrukciju cele tvrđave, da će biti bar prezervirana u sadašnjem stanju, pa kad se budu stekli finansijski uslovi da se tvrđava Mileševac i obnovi”, ističe Malešić.

 

Nažalost, do samih zidina tvrđave je praktično nemoguće doći, popnu se samo najhrabriji i pre svega poznavaoci staza koje su obrasle u travu i šiblje, a dodatni rizik je i to što ne postoji nikakva zaštitna ograda, pa s obzirom na to da se Mileševac nalazi na vrhu stene iznad strmog i dubokog kanjona reke Mileševke, nije preporučljivo peti se bez iskusnih vodiča, pogotovu zimi.

 

 

Što se tiče rekonstrukcije tvrđave Mileševac bilo je nekoliko pokušaja, čak dva puta je bila rasoisivana i javna nabavka za izradu projektno – tehničke dokumentacije, ali se na taj raspisani poziv niko nije javio, pre svega zbog malo opredeljenih finansijskih sredstava.

 

„Ove godine dobili smo 3, 5 miliona dinara od ministarstva turizma a u budžetu opštine Prijepolje za 2025. opredeljeno je 6, 5 miliona dinara. Ova sredstva u ukupnom iznosu od 10 miliona dinara pokrivaju koštanje izrade projektno – tehničke dokumentacije za uređenje gornjeg grada, odnosno unutršnjeg utvrđenja sa kapijom”, rekao je za GZS direktor TO Prijepolje Petar Vasiljević i dodao da su sa ovim sredstvima sada realna očekivanja da će se priča o rekonstrukciji Mileševca konačno pokrenuti sa mrtve tačke.

 

On je istakao značaj ovog kulturno – istorijskog spomenika koji je ujedno i ogroman potencijal za dodatni turistički razvoj ovog kraja.

 

„Za sada su ostatke velelepne tvrđave ili grada kako se nekada zvao, turisti mogli da posmatraju samo izdaleka. Postojalo je ogromno interesovanje svih koji su dolazili do manastira Mileševa i Mahmudove džamije, ali nažalost nismo bili u mogućnosti da im preporučimo odlazak do vrha, prvenstveno iz bezbednosnih razloga”, ističe Vasiljević.

 

Manastir Mileševa, foto: GZS

 

Isprepletana istorija srpskog i bošnjačkog naroda najbolje je što prijepoljski kraj baštini jer lepota je u različitosti, saglasni su naši sagovornici, a to se možda i najbolje oslikava kroz priču o čuvenom osmanskom plemenu Malagića, koji su uz reči „dajem glavu, Mileševu ne dam”, odbranili ovu pravoslavnu svetinju od paljenja i tako zauvek sebi obezbedili mesto u raju, odnosno dženetu.

 

 

 

GZS