U prijepoljskim selima sve je više praznih kuća

Prijepolje – Nije nikakva novost da je, u demografskom a time i u svakom drugom smislu, Prijepolje

podelilo sudbinu vremena: snažan pritisak ljudi na centre opština, područja i države i, kao logična posledica, tiho premeštanje stanovništva. Taj proces prati intenzivno pražnjenje sela koje je, ne tako davno, bilo generator razvoja i izvorište ukupnih društvenih potencijala.

Podaci su neumoljivi, samo zahvaljujući činjenici da je granica gde se završava seosko a počinje gradsko područje relativizirana, u Prijepolju, prema podacima sa popisa stanovništva iz 2022. godine većina stanovništva i dalje živi na seoskom području gde je evidentirano 20.286 ljudi. Istovremeno, na području grada je 11.928 stanovnika.

Prema uporednoj analizi podataka sa svih popisa stanovništva od 1948 do 2022. godine, u periodu od tri decenije došlo je do zaokreta u broju stanovnika u selima koji je drastično smanjen. Međutim, u slučaju Prijepolja, grad nije očekivano prihvatio efekte pražnjenja sela jer je, istovremeno ali i u kasnijim periodima i sam suočen sa velikim brojem odlazaka autohtonog gradskog stanovništva.

Tako je, po popisu iz 1948. godine u gradskom području živelo 2.828 stanovnika a u seoskom gotovo 10 puta više, tačnije 28.500. Poslednji popis iz 2022. godine pokazuje da su se brojke zaustavile na 11.928 stanovnika u gradskom i 20.286 u seoskom području. No, rekosmo već, relativiziranjem granice gde prestaje selo a počinje grad, došlo se do ovog statističkog apsurda, mada je u stvarnosti slika sasvim drugačija.

Brojni su primeri populacione katastrofe koja je zadesila selo. Evo samo nekih: 1948. godine popisano je 549 stanovnika Aljinovića (najviše ih je bilo na popisu 1961. godine gde je ta brojka 638), da bi na popisu 2022. godine „brojač” zaustavljen na 36! U selu Bare 1981. godine popisano je 318 žitelja a na poslednjem popisu ih je bilo 5! Na prvom posleratnom popisu u Biskupićima je živelo 214 ljudi. Sedam decenija kasnije ukupno 7. U Mijanima je 1961. godine bilo 152 stanovnika. Na poslednjem popisu tek 6! Među selima sa jednocifrenim brojem stanovnika na poslednjem popisu – 9 – je i Muškovina. Poređenja radi, 1961. godine bilo je 159, ili 15 puta više!

Naselja bliže gradu, ali i dalje sa statusom sela, beleže konstantno povećanje ili, pak, daleko umerenije smanjenje broja građana. Tako je naselje Pranjci, na primer, 1948. godine imalo 288, najviše 1991. 411, a na poslednjem popisu 2022. ukupno 302. Ili Rasno gde je 1948. godine živelo 269, najviše 1981. godine 447 a na poslednjem popisu 359. U Čadinju je na prvom popisu stanovništva bilo 207 a na poslednjem 322 stanovnika.

Među mestima koja su znatno povećala broj stanovnika zanimljiv je slučaj Zaluga koji je na prvom popisu 1948. godine imao 147 upisanih i od tada je na svakom popisu beležio značajan rast broja stanovnika. Maksimum je dostignut na pretposlednjem popisu kada je Zalug brojao 1.205 stanovnika a na poslednjem popisu bilo ih je – jedan manje – 1.204. Ivanje je sledeće po rastu broja stanovnika. Na prvom popisu imalo je 397, na poslednjem 1.101 a najviše po popisu iz 2011 – 1.145. I Kovačevac je višestruko povećao broj stanovnika gledajući podatke iz popisa tokom perioda od 1948. do 2022. godine. Na prvom popisu bilo je 456 a najviše 2002. godine1.613 na poslednjem popisu 1.502.

Popisivači su tradicionalno imali dosta posla u Ratajskoj koja je na prvom popisu imala 211 stanovnika a 1991. godine 2.112. Na poslednjem popisu bilo je 1.740 stanovnika. Ubedljivo najviši prirast broja stanovnika beleži Taševo gde je na prvom popisu bilo 225 a na popisu 2002. gotovo deset puta više, tačnije 2.061. Na poslednjem popisu Taševo je brojalo 1.816 stanovnika. Zanimljiv je i slučaj Koševina gde je 1948. godine popisano 503 stanovnika, 1991. godine 1.120 a na poslednjem popisu 893. Brodarevo je imalo 1948. godine 732 stanovnika, 1991. godine 2.182 a na poslednjem popisu 1.710.

Zanimljiv je slučaj Balića. U ovom mestu je na prvom popisu bilo 432 stanovnika a na svakom sledećem do 1981. godine broj stanovnika je rastao. Od popisa te godine zapaža se smanjenje broja stanovnika, ali gotovo minimalno tako da je od 664 koliko je popisano te godine ovo mesto stiglo do 499 koliko je pokazao poslednji popis.

Podaci sa popisa stanovnika u Prijepolju pokazuju promenljive trendove. Od 2.828 stanovnika 1948. godine preko 3.536 upisanih 1953. zatim 5.303 osam godina kasnije, 10.904 1971. pa 14. 543 na popisu 1981. godine, 15. 634 popisanih 1991. godine, 15.031 2002. godine, 13.330 stanovnika 2011 do najnovijih podataka koji su stali na broju 11.928.

U Prijepolju je popis 2022. godine obavljen u 80 naseljenih mesta. Ispod 100 stanovnika registrovano je u više od polovine naselja. To su Aljinovići, Bare, Biskupići, Bjelahova, Brajkovac, Brvine, Bukovik, Vrbovo, Gojakovići, Gornji Goračići, Gornji Stranjani, Gostun, Donji Stranjani, Zabrdnji Toci, Zastup, Zvijezd, Ivezići, Izbičanj, Karaula, Kaćevo, Kašice, Koprivna, Kruševo, Kučin, Lučice, Mataruge, Međani, Mijani, Milakovići, Mileševo, Milošev Do, Mrčkovina, Muškovina, Orašac, Oštra Stijena, Potkrš, Pravoševo, Skokuće, Sopotnica, Hrta, Crkveni Toci, Čauševići i Džurovo.

Bilo kako bilo, Prijepolje ne predstavlja poseban izuzetak i samo se uklapa u opšte tokove. Istina, to ovde ostavlja posebno teške posledice ako se zna da je ovo deo deo Srbije koji je i najvišim planskim dokumentima označen kao regija u kojoj je poljoprivreda, uz turizam i neke manje važne delatnosti, osnova ukupnog razvoja. Kakvog, jasno se nazire i iz podataka sa popisa stanovništva iz 2022. godine. Kapaciteti koje obično označavamo kao prioritetne – a to su ljudi – su negde drugde.

Davno je ovde pevana pesma iz naslova: „Selo moje, da mi nije roda, ne žalim te, nek te nosi voda”…

PP Media / GZS